نوار قلب

نوار قلب(الکتروکاردیوگرام)

گرفتن نوار قلب به این صورت است که دستگاه ،جریانات الکتریکی قلب را از طریق الکترودهایی که  روی مناطق مختلف پوست بدن قرار داده می‌ شوند دریافت می کند و سپس آن‌ها را به شکل یک نمودار رسم می‌کند. به این نمودار، الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب می گویند.که توسط بهترین متخصص قلب در کرج تجویز می شود.

نوار قلب از سال ۱۹۰۱ تا به امروز مهمترین ابزار تشخیصی پزشکی به حساب می آید و باعث تشخیص آسانتر بسیاری از بیماری‌های قلبی شده است.این روش از جمله بی‌خطرترین و ساده‌ترین اقداماتی می باشد که اطلاعات مفیدی را در مورد قلب در اختیار متخصص قلب قرار می‌دهد. نوار قلب در بررسی دردهای قلب و سکته‌های قلبی بسیار ارزشمند است و در تمام کسانی که مشکوک به مشکلات حاد قلبی هستند به عنوان اقدامی روتین صورت می‌گیرد.

برخی کاربردهای نوار قلب

نوار قلب در تشخیص بسیاری از اختلالات قلبی و غیر قلبی از قبیل ریتم‌های غیر طبیعی قلب، نارسایی قلب ،گرفتگی رگ‌های کرونر، سکته‌های قلبی، هیپرتروفی عضلات قلب، علل تنگی نفس، اختلالات الکترولیتی، اثرات داروها و … استفاده می شود.نوار قلب دارای کاربردهای متعددی است. اما شاید بیشترین استفاده‌ای آن ، در بررسی بیماریهای ایسکمی قلب  مانند آنژین صدری و سکته قلبی است. در این گونه بیماریها نوار قلب دچار تغییرات خاصی می‌شود که حتی می‌تواند محل سکته و شدت آنرا بازگو کند.

کاربرد های آن: در افرادی که تمام یا قسمتی از قلبشان بزرگ شده  همچنین تشخیص  آریتمی‌ها یا بی نظمی قلبی با تجویز متخصص قلب صورت می گیرد. همچنین یک نوع بررسی وضعیت الکتریکی یا انقباضی قلب به حساب می آید و قادر است اختلالات هدایتی و عضلانی قلب را بخوبی تشخیص دهد.

و علاوه بر نشان دادن وضعیت قلب، در بررسی وضعیت کلی بدن نیز بسیار مهم است. میزان پتاسیم  موجود در خون تاثیر مستقیم روی نوار قلب می‌گذارد و حتماً باید صحت آن بررسی شود. حتی ممکن است درسکته های مغزی و بیماریهای ریوی و مسمومیتهای دارویی نیز نوار قلب تغییرات خاصی را نشان دهد که پزشک، تشخیص آن را به عهده دارد.

نوار قلب نیز محدودیتهای خاص خودش را دارد و نباید از آن را به عنوان تنها وسیله تشخیص بیماریهای قلبی استفاده کرد. بیماریهای بسیاری قابل تشخیص با نوار قلب نیستند و باید از روشهای معاینه یا آزمایش های دیگر استفاده کرد ، لذا انتخاب صحیح هر وسیله تشخیصی، برای هر بیماری قلبی ،اهمیت دو چندان می یابد و این انتخاب به عهده پزشک می باشد.

نوار قلب چه چیزی را نشان می دهد؟

امواج فعالیت الکتریکی در ECG بصورت اوج و فرودهای متناوب ثبت می‌شود. نوار قلب طبیعی متشکل از چندین موج ، قطعه و ترکیب می باشد. هر دوره قلبی از یک موج P شروع می‌شود و تا موج P بعدی ادامه دارد.P یک موج نسبتا کوچک است که نشان دهنده ی انقباض دهلیز است. بعد از مکثی کوتاه، ترکیب QRS به چشم می‌خورد که گویی خط نوار قلب حرکتی سریع به سمت پایین ، بالا و دو مرتبه به سمت پایین داشته است.

این ترکیب در اثر انقباض بطنها ایجاد شده  و در نهایت پس از مکثی بلندتر ،موجT مشاهده می‌شود که نشان دهنده پر شدن ناگهانی بطنها است. ECG یک قطعه ‌ST و چهار فاصله اصلی دارد: R-R ، PR ، QRS و QT ، که تغییرات هر کدام از اینها نشاندهنده بیماری خاصی است.

ECG روی صفحات مخصوصی ثبت می‌شود که به خانه‌های مشبکی با مساحت ۱میلیمتر مربع تقسیم شده‌اند. از آنجا که سرعت حرکت کاغذ نوار قلب معمولا ۲۵ میلیمتر در ثانیه است، کوچکترین مربع عرضی (۱mm) معادل ۰۴/۰ ثانیه است و نشان دهنده محور افقی زمان است. خانه‌های عمودی دامنه موج مثبت یا منفی را نشان می‌دهند.

نوار قلب چگونه انجام می شود ؟

برای گرفتن نوار قلب ،باید پوست بالای قوزک پاها، مچ دستها و سینه  بیمار برهنه شود. چنانچه لازم شود لباس خود را در آورد و یک گان به او می دهند و بر روی تخت معاینه می خوابد ، تکنسین نوار قلب باید قسمتهایی از بازو ، پا و قفسه سینه را تمیز نماید تا پوست عاری از چربی و عرق  شود.

در بعضی از مردان باید موهای اضافی که  روی قفسه سینه وجود دارند با تیغ برداشته شوند. سپس حدود ۱۰ الکترود فلزی کوچک بوسیله صفحات چسبنده، به نقاط مختلف و گاهی اوقات یک یا چند الکترود بر روی سایر نقاط قفسه سینه، گردن و پشت قرار می گیرد( یک عدد روی هر بازو  و  پا و شش عدد روی قسمت چپ قفسه سینه متصل می شود).

وقتی الکترودها وصل شدند باید بیمار آرام دراز بکشد تا نوار قلب ضبط شود. در هنگام گرفتن نوار قلب ،بیمار هیچ چیز احساس نمی کند. باید بطور طبیعی نفس بکشد، حرف نزند و هیچ گونه حرکت غیر ضروری انجام ندهد. وقتی نوار قلب گرفته شد تکنسین الکترودها را برداشته و به بیمار اجازه می دهد تا لباس بپوشد . باید از تکنسین پرسیده شود که آیا لازم است قبل از رفتن با پزشک صحبت کند یا خیر.

نوار قلب نرمال

در پزشکی ریتم سینوسی یا ریتم طبیعی قلب را ریتم نرمال تپیدن قلب(ضربان قلب نرمال) می گویند که بر روی الکتروکاردیوگرام به صورت مجموعه منظم از موج و اینتروال است. در حالت طبیعی ریتم قلب از گره سینوسی یا گره پیشاهنگ (S.A.N) در دهلیز آغاز می شود و پس از انتقال به گره دهلیزی-بطنی (A.V.N) در بطن ها انتشار می یابد.

به‌غیر از گره سینوسی (با ریتم متوسط۷۰ پالس در دقیقه) در قلب، سلولهای گره دهلیزی-بطنی (میانگین۵۰ پالس دقیقه) و همچنین سلول‌های پورکینژ (حدود۳۰ پالس دقیقه) دارای توانایی ایجاد پالس و ضربان هستند و چون در حالت طبیعی وظیفه ایجاد  و تولید ضربان به عهده گره سینوسی می‌باشد به همین نام نیز (ریتم سینوسی) معروف است .چرا که در صورت از کار افتادن این ضربان‌ساز طبیعی و با توجه به پایین بودن فرکانس در دیگر ضربان‌ سازهای قلب، ریتم پورکینژ نشانه‌ای از کاردیوپاتی محسوب خواهد شد. در نتیجه ی این تحریک الکتریکی، ابتدا دهلیز و با فاصله کمی بطن ها منقبض می‌شوند و همچنین ابتدا عضلات دهلیزها شل شده و سپس بطنها شل می‌شوند.

نوار قلب غیر طبیعی

آریتمی قلبی به معنی غیرطبیعی بودن ریتم قلب است.ضربان قلب نرمال و طبیعی در انسان  بین ۶۰ تا ۱۰۰ پالس است.به غیر از مواردی که تحت تاثیر عوامل خارجی و داخلی باشد.ضربان قلب زیر ۶۰ پالس بطور کلی خطرناک است. البته این ضربان قلب در افراد مسن و ورزشکاران حرفه ای ممکن است طبیعی به نظر بیاید ولی در افراد عادی بخصوص جوانان خطرناک بوده و نیاز به بررسی دارد.

دکتر حسین فیض پور– متخصص قلب در کرج